Το Κέντρο Αγίου Δημητρίου και Αγίου Γρηγορίου Παλαμά είναι ένα Ερευνητικό και Εκπαιδευτικό Κέντρο του Τμήματος Κοινωνικής Θεολογίας και Χριστιανικού Πολιτισμού της Θεολογικής Σχολής του ΑΠΘ, το οποίο ιδρύθηκε το 2012 με απόφαση της Συγκλήτου του ΑΠΘ.
Διευθυντής: Δημοσθένης Κακλαμάνος
T: +30 2310 996966
M: dkaklama@past.auth.gr
W: https://stdemetrios-palamascentre.web.auth.gr
Το εν λόγω Κέντρο εξυπηρετεί ερευνητικές και εκπαιδευτικές ανάγκες στα επιστημονικά πεδία της Αγιολογίας, της Υμνολογίας, της Xριστιανικής Γραμματείας, της Βυζαντινής Θεολογίας και της Χριστιανικής Τέχνης, τόσο σε πανεπιστημιακό επίπεδο, στην Ελλάδα αλλά και στον διεθνή χώρο, όσο και σε ευρύτερα εκπαιδευτικό, με τη δυνατότητα χρησιμοποίησης των ερευνητικών και εκπαιδευτικών δράσεων και προϊόντων του στην Α/βάθμια και Β/θμια εκπαίδευση, καθώς και σε συναφείς εκπαιδευτικούς και κοινωνικούς φορείς.
Αντικείμενο του Κέντρου
Η έρευνα και μελέτη της πλούσιας και μοναδικής, ακόμη και από ιστορικής επόψεως, γραμματείας που παρήχθη από την πρωτοβυζαντινή ώς και τη μεταβυζαντινή περίοδο, πεζής και έμμετρης, για να τιμήσει έναν από τους πλέον λαοφιλείς αγίους του Βυζαντίου, προστάτη της Θεσσαλονίκης αλλά και του βυζαντινού στρατού. Στο σύνολο αυτής της γραμματείας διακριτή θέση κατέχουν και οι ποικίλες μεταφράσεις αυτών των έργων που εκπονήθηκαν καθόλη τη βυζαντινή και μεταβυζαντινή περίοδο τόσο στη Δύση, όπου μεταφέρθηκε η τιμή προς τον άγιο Δημήτριο ιδίως μετά τις σταυροφορίες, όσο και στον ορθόδοξο σλαβικό κόσμο, στα Βαλκάνια αλλά και στη Ρωσία, γεγονός που σχετίζεται και με το θέμα της διαμόρφωσης των ιστορικών και πνευματικών ταυτοτήτων της Ευρώπης. Η γραμματεία αυτή παραμένει ώς τις μέρες μας σε ένα μέρος της ανέκδοτη ή ελλιπώς εκδεδομένη και απαιτεί τη συστηματική διερεύνηση τόσο της χειρόγραφης παράδοσης της Δημητρείου γραμματείας όσο και την προετοιμασία νέων κριτικών εκδόσεων όλων των κειμένων. Το προοιμιακό αυτό έργο είναι απαραίτητο για τη συστηματική μελέτη της ογκωδέστατης σε έκταση δεξαμενής κειμένων που σχετίζονται με τη διαμόρφωση και εδραίωση της Θεσσαλονίκης ως «πόλης του Δημητρίου», όπως χαρακτηρίζεται ήδη από βυζαντινούς συγγραφείς, και την καθιέρωσή της μεταξύ των μεγάλων προσκυνημάτων του χριστιανικού κόσμου κατά το βυζαντινό και δυτικό μεσαίωνα, στοιχείο που επιβιώνει και κυρίως αναβιώνει στις μέρες μας με την ανάπτυξη του προσκυνηματικού τουρισμού και προς τη Θεσσαλονίκη, με κέντρο το ναό του μυροβλύτη Αγίου.
Η έρευνα και μελέτη της αγιολογικής και υμνογραφικής παράδοσης για τον Πατέρα του Βυζαντινού Ησυχασμού, και αρχιεπισκόπου της Θεσσαλονίκης κατά τον 14ο αιώνα, αγίου Γρηγορίου του Παλαμά, καθώς επίσης και του έργου και της θεολογικής σκέψης του. Το έργο αυτό υπήρξε κεφαλαιώδους σημασίας για τον χριστιανικό κόσμο της Ανατολής καθόλη τη μεταβυζαντινή εποχή, αντίστοιχο του Θωμά Ακινάτη στη Δύση, που μελετάται και προβάλλεται από πλήθος ινστιτούτων και επιστημονικών κέντρων στην Ευρώπη και αλλού. Το Παλαμικό έργο βρίσκεται και σήμερα στο επίκεντρο της διεθνούς θεολογικής και φιλοσοφικής έρευνας, με αφετηρία την κριτική έκδοσή του που ξεκίνησε πριν από μισό αιώνα στη Θεολογική Σχολή του ΑΠΘ, γεγονός που κατέστησε τη Θεσσαλονίκη διεθνώς κέντρο των Παλαμικών σπουδών. Η ολοκλήρωση αυτού του εκδοτικού έργου και η συστηματοποίηση της έρευνας και μελέτης των Παλαμικών και εν γένει Ησυχαστικών έργων αποτελεί desideratum, που πρόκειται να θεραπεύσει το Κέντρο Αγίου Δημητρίου και Αγίου Γρηγορίου Παλαμά.